मतदार जागृतीसाठी : राष्ट्रीय मतदार दिवस

 

            भारत निवडणूक आयोगाची स्थापना 25 जानेवारी, 1950 रोजी झाली असून स्थापनेचा ‘25 जानेवारी’ हा दिवस राष्ट्रीय मतदार दिवस म्हणून साजरा करण्यात येतो. कार्यक्रमाचा मुख्य उद्देश मतदार असल्याचा अभिमान मतदारास असावा आणि त्यातून बळकट लोकशाहीतील मोठा सहभाग  नोंदवता यावा हा आहे.

            भारतीय लोकशाही गणराज्यात प्रत्येक भारतीय नागरिकाला सार्वत्रिक तथा पोट निवडणुकीत मतदानाचा मुलभूत हक्क बहाल करण्यात आलेला आहे. त्यामुळे मतदार यादीत नाव नोंदवून मतदान करण्याचे कर्तव्य पार पाडून लोकशाही बळकट करण्याचा वाटा उचलण्याची संधी प्रत्येक भरतीय नागरिकाला आहे.

            भारतातील युवा मतदाराना सक्रीय राजनितीमध्ये भाग घेण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी सन 2011 पासून भारत निवडणूक आयोगाने ‘25 जानेवारी’ हा दिवस 'राष्ट्रीय मतदार दिवस' म्हणून दरवर्षी साजरा करण्यात यावा, असे निर्देश दिलेले आहेत. त्यानुसार यावर्षी 13 वा राष्ट्रीय मतदान दिवस साजरा करण्यात येत आहे. मतदारांना भविष्यात निवडणुकांच्या वेळी सक्रीय आणि सहभागी करुन घेण्यासाठी यंदाच्या राष्ट्रीय मतदार दिवसासाठी ‘मतदानाइतकं अमूल्य नसे काही, बजावू हमखास मताधिकार आम्ही’ हा विषय (थीम) आयोगाकडून देण्यात आला आहे. 

देशातील प्रत्येक नागरिकास आपण या देशाचे सुजाण नागरिक असून मतदान करणे हा आपला मुलभूत हक्क असल्याची जाणीव होण्यासाठी या राष्ट्रीय मतदार दिवसाचे महत्व आहे. या 'राष्ट्रीय मतदार दिवस' निमित्त 18 वर्ष पूर्ण होत असलेल्या आणि 18 वर्ष पूर्ण झालेल्या नवयुवक युवतींना मतदारांना तसेच ज्या नागरिकांनी अद्यापही यादीत आपले नाव नोंदविले नाही अशा नागरिकांना मतदार यादीत आपले नाव नोंदवून ओळखपत्र भारत निवडणूक आयोगामार्फत देण्यात येते. मतदार म्हणून नाव नोंदवण्यासाठी या वर्षात 4 संधी असणार आहेत. जर तुम्ही 2023 च्या जानेवारी, एप्रिल, जुलै आणि ऑक्टोबर महिन्याच्या 1 तारखेला किंवा त्याच्या आधी 18 वर्षाचे होणार असाल तर दिनांक  06 जानेवारी, 2023 रोजी सुरु होणाऱ्या विशेष संक्षिप्त पुनरीक्षण कार्यक्रमांतर्गत अर्ज क्र. 6 भरुन आगाऊ मतदार नोंदणी करु शकता.

            दिनांक 01 जानेवारी, 2023 या अर्हता दिनांकावर अधारित दि. 05 जानेवारी, 2023 रोजी प्रसिध्द करण्यात आलेल्या मतदार यादीनुसार हिंगोली जिल्ह्यात तीन मतदार संघामध्ये एकूण 9 लाख 34 हजार 196 मतदार आहेत. त्यापैकी स्त्री मतदार 4 लाख 44 हजार 406 तर पुरुष मतदार 4 लाख 89 हजार 784 आणि तृतीयपंथी 06 मतदार आहेत. या राष्ट्रीय मतदार दिवसानिमित्त स्त्री मतदारांची संख्या पुरुष मतदारांच्या बरोबर आणण्याचा प्रयत्न आहे. कारण जिल्ह्यात महिला मतदारांची संख्या कमी असून ज्या महिलांनी मतदार यादीत नाव नोंदविले नाही त्यांनी आता या कार्यक्रमानिमित्त महिला मतदारांनी नावे नोंदविली पाहिजेत.

            हिंगोली जिल्ह्यात 01 जानेवारी, 2023 या अर्हता दिनांकावर आधारित विशेष संक्षिप्त पुनरिक्षण कार्यक्रम 2023 अंतर्गत दिनांक 09 नोव्हेंबर, 2022 ते 09 डिसेंबर, 2022 या कालावधीत दावे व हरकती स्वीकारण्यात आल्या. पुनरिक्षण कार्यक्रमाचा तपशील पुढीलप्रमाणे आहे. एकूण 10 हजार 522 दावे व हरकती प्राप्त झाल्या होत्या. त्यापैकी 4 हजार 682 निकाली काढण्यात आले आहेत.  नव्याने नोंदणी झालेल्या 5 हजार 593 मतदारांना राष्ट्रीय मतदार दिवस-2023 च्या अनुषंगाने भारत निवडणूक आयोगाने नव्यानेच जारी केलेले स्मार्टसाइज प्लॅस्टीक मतदार ओळखपत्राचे (PVC-EPIC) वाटप पोस्ट ऑफिसमार्फत करण्यात येणार आहे. या विशेष संक्षिप्त पुरनरिक्षण कार्यक्रमांत 5 हजार 234 मतदारांची वगळणी करण्यात आली आहे. मतदार यादीमध्ये 5 हजार 593 मतदारांची निव्वळ वाढ झाली आहे. त्यामुळे आता एकूण मतदारांची संख्या 9 लाख 34 हजार 196 एवढी झाली आहे. समाविष्ट करण्यात आलेल्या मतदारांची टक्केवारी 0.59 इतकी आहे.  

हिंगोली जिल्ह्याची सन-2011 च्या जनगणनेनुसार लोकसंख्या 11 लाख 77 हजार 345 इतकी असून नोव्हेंबर, 2021 ची अनुमानित (Projected) लोकसंख्या 13 लाख 19 हजार 74 इतकी आहे.  त्यामध्ये एकूण मतदार 9 लाख 34 हजार 196 मतदार आहेत. लोकसंख्येशी मतदाराचे प्रमाण 71.93 टक्के आहे. मतदारांनी आपले नाव अंतिमरित्या प्रसिध्द करण्यात आलेल्या मतदार यादीत असल्याबाबत खात्री करावी.

            वयाची 18 वर्ष पूर्ण झालेल्या अधिकाधिक तरुणांनी छायाचित्र मतदार याद्यांचा सततचा पुनरिक्षण कार्यक्रम- 2023 च्या कालावधीत आपली नावे मतदार यादीत नोंदविण्यासाठी, तसेच मृत्यू पावलेल्या व्यक्तींच्या नातेवाईकांनी, मतदार यादीत दुबार नावे असलेल्या मतदारांची नावे मतदार यादीतून वगळण्यासाठी संबधित मतदान केंद्रस्तरीय अधिकारी (BLO)/ संबंधित तहसीलदार तथा सहाय्यक मतदार नोंदणी अधिकारी/ संबंधित उपविभागीय अधिकारी तथा मतदार नोंदणी अधिकारी यांच्याकडे विहीत नमुन्यातील अर्ज सादर करावेत किंवा http://www.nvsp.in/ या संकेतस्थळावरून ऑनलाईन सादर करावेत. अधिक माहितीसाठी https://ceo.maharashtra.gov.in/ या संकेतस्थळाला भेट द्यावी. या मतदार दिवसाच्या कार्यक्रमानिमित्त नवीन मतदारांना निमंत्रित करण्यात येईल. त्यांना या कार्यक्रमात मतदार ओळखपत्र, बिल्ले, प्रदान करुन प्रतिज्ञा दिली जाणार आहे. निबंध स्पर्धा, सायकल रॅली, पथनाट्य जागृती अभियान, लोककला लोकनृत्य, प्रदर्शन, फलक, घोषवाक्य, सामान्यज्ञान स्पर्धा छायाचित्र स्पर्धा, सांस्कृतिक मंडळे, भजन मंडळे, महिला युवा मंडळे, महिला क्रीडा मंडळे, बचत गट, या संस्थांच्या मदतीने, जिल्ह्यात राष्ट्रीय मतदार दिवसाबाबत जनजागृती करण्यात येणार

            येणाऱ्या सार्वत्रिक निवडणुकीत आपण आपल्या लोक प्रतिनीधीस मतदान करण्याची संधी गमावणे म्हणजे आपण आपला भारतीय नागरिक असल्याचा हक्क गमावल्यासारखे आहे ! तर चला ! आपण सर्व भारतीय नागरिक या राष्ट्रीय मतदार दिवसानिमित्त आपले नाव मतदार यादीत समाविष्ट करुन आपला मतदानाचा हक्क बजावण्यास सज्ज होऊ या…!

अरुण सुर्यवंशी

जिल्हा माहिती अधिकारी,

हिंगोली

****